O día dez de maio deste ano 2022 presentouse ás 20 horas, na Libraría Galiano de Ferrol, a Obra literaria de Carvalho Calero, edición que correu por conta de Manuel Castelao Mexuto e de Pilar García Negro. Como subliñaron un e outra, difícilmente se pode facer unha homenaxe a un escritor se a súa obra literaria non está accesíbel. É o que estaba a pasar coa de Carvalho, excelente autor teatral, poeta e narrador. facetas que non foron o suficientemente valoradas pola crítica. Agora, por fin, editouse a súa obra literaria completa pola vontade de Manuel e Pilar, alumno e alumna do profesor Carvalho Calero na Universidade de Santiago. Trátase dunha edición impecábel, feita co respecto máximo pola conciencia lingüística de Carvalho e pola súa vontade e evolución. Cotexáronse as versións dactilográficas do autor e as editadas de cada unha das obras para fixar o texto nesta edición, que o Parlamento Galego, depositario da obra e a Biblioteca do autor, tivo o acerto de subvencionar. Grazas a esta iniciativa, a obra literaria de Carvalho pode ser accesíbel aos leitores e leitoras, única forma de descubrir o valor dunha obra aínda por descubrir, en boa maneira.
A farsa das zocas, encenada por Medulio no Jofre o día 10 de abril
A representación de A farsa das zocas coverteuse nunha homenaxe do público asistente a Carvalho Calero. Após gozar durante máis dunha hora dun espectáculo cénico cheo de ritmo, de plástica rechamante e actrices e actores envolventes e á altura do empeño, o público premiou con aplausos intensos e merecidos ás persoas que contribuíron co seu esforzo ao conseguilo. Ofrecemos unha reportaxe fotográfica e o video da función, que deixan albiscar o que decimos. O grupo de Teatro de Medulio ten xa comprometida outra actuación, con esta obra de Carvalho Calero, en Santiago para o día 21 de maio. A sátira ou farsa do noso autor, para alén das súas potencialidades escénicas, probou conter tamén unha intencionalidade de crítica social, moi apropiada para os tempos que corren.
Máis unha vez Medulio celebrou o Día de Rosalía, o día 23 de febreiro, data do nacemento da escritora, recorrendo ao espallamento da obra rosaliana, obxectivo fundamental para poder ser valorada debidamente pola sociedade, e non converterse nunha moda banal. Contamos cunha equipa extraordinaria para facelo. Dous instrumentistas: Nélida Santiago (violino) e Alberte Maceiras (saxo, percusión e zanfona), un cantor (Xoán Padín) e unha actriz (Luisa Sánchez). Grazas a eles e a elas, resoaron, evidenciando a súa potencialidade artística e o seu sentido, poemas como Daquelas que cantan as pombas e as frores..., Soia, No ceo, azul clarísimo..., Pobre Galicia, non debes..., Teño un mal que non ten cura..., Xan, A bandolinata, Terra a Nosa...O público asistente premiou con moitos aplausos e entusiasmo o espectáculo, no que reloceu o espírito rosaliano e a súa vixencia.
Presentouse o Tomo I do libro Unha etapa estelar e conflitiva de Galiza (segunda metade do século XIV, de Francisco Rodríguez, o día 14 de febreiro na capela do Torrente Ballester. O autor estivo acompañado na mesa por Elia Rico, presidenta de Medulio, Ana Pérez Rico, vicepresidenta da AS-PG, Delia Vázquez, profesora e Xosé Díaz, economista.
En principio, gustaría indicar que estamos en presenza dun autor que conta
cunha morea de libros, tanto a nivel individual e tamén como participante en
libros de autoría colectiva. Así obras sobre o conflito lingüístico e ideoloxía
na Galiza, sobre a situación do idioma galego e os seus problemas, sobre a
literatura galega -Curros e Blanco Amor, como exemplos-, e moi
especialmente os seus traballos sobre Rosalía de Castro, que por si propios
xa deberían darlle a seu autor o prestixio debido nun país normal, libros
sobre a problemática nacional e o colonialismo, e moitos máis. Quero dicir,
que me parece que mesmo moitos de nós, o coñecemos e identificamos,
maioritaria e unicamente, coa moi importante e relevante obra rosaliana,
que por si propia sería suficiente. Porén, estamos diante dun autor prolífico,
a quen ningunha das materias que afecta a Galiza, ten deixado de formar
parte nos seus traballos.
E ningunha é quizais algo abusivo, pois faltaba algo: esta importantísima
obra sobre a historia medieval de Galiza da que nos ofrece hoxe o seu Tomo
I, que como se indica na portada abrangue «A relevancia do Reino Galego
Medieval» como reino orixinario peninsular, como reino hexemónico, por
tantos aspectos entre os séculos X-XIII, e que significa, digamos, unha especie
de preámbulo necesario e imprescindíbel do Tomo II, co que agardo
contaremos axiña, e que tratará do momento estelar e conflitivo que Galiza
viviu na 2ª metade do século XIV, completando con el unha obra que vai
resultar central e basilar para entendérmonos nós mesmos como galegos,
para evitar que permanezamos na alienación, cuestión que resulta
fundamental para que a idea sobre Galiza como País non mude ren na
mentalidade negativa hoxe consolidada nunha parte dos galegos.
Así que este Tomo I, un ensaio histórico segundo o autor, unha historia de
Galiza teórico-práctica dunha etapa determinada segundo creo, pois xa tiven
a fortuna non só do ler, senón de estudar -conceptos algo diferentes-, pois se
contemplan todas as dimensións do obxecto de estudo tratadas
cientificamente: as políticas, económicas, sociais, patrimoniais, culturais,
idiomáticas, inmateriais en xeral, en relación dialéctica, tendo presentes as
características definidoras da etapa medie-val, no que a instancia
dominante é a relixiosa, non a económica, como acontece no modo de
produción capitalista, así como as relacións específicas entre as clases
dominantes e dominadas, entre os señores e servos, nas que a explotación
aparece á luz, é absolutamente transparente, a diferenza tamén do que
acontece no capitalismo, mais tamén polo carácter nunca estático en ningún
modo de produ-ción, tampouco no feudal, da conformación entre as forzas
produtivas e as rela-cións de produción; e, en fin, como preámbulo preciso
do que veremos no desenlace que nos presentará o Tomo II, do que me
gardarei.
Os seus debates cos cronistas portugueses e españois; o mesmo cos
historiadores actuais máis relevantes tanto portugueses como españois, moi
influídos, de maneira especial e perversa sobre todo polos segundos, pola
súa teima na necesa-ria retroproxección do presente no pasado -dada a
consolidación destes dous estados na península-, caendo no pecado do
anacronismo, resultan esclarecedores para dármonos luz sobre o que
aconteceu nese momento estelar no marco da cha-mada Guerra dos Cen
Anos, cuxo desenlace vai provocar, entre outras cuestións, que protonacións, ou monarquías reforzadas e centralizadas se ían instaurar e cais ían
sufrir un desenlace deplorábel, mancado, dentro ou non do que hoxe
cualificariamos como un estado plurinacional, sexa ou non recoñecido
oficial-mente, como aconteceu especialmente co caso castelán-español.
Estamos diante, sen apelativos impropios, dunha obra magna, doada de ler,
que engancha ao leitor, e que sobre todo nos explica como a estratexia das
diferentes clases galegas, orientada a evitar como for a hexemonía castelá e
procurar unha alianza con Portugal, retomando a realidade anterior da
Grande Galiza do pasado, e que nos desvenda o proceso de apropiación – a
negación da mesma Galiza – do noso esplendoroso pasado histórico, por
parte do castelanismo, último dos reinos presentes na península, e moito
máis adiante, pola historiografía españo-lista, no intento da dupla
xustificación dun estado, nación única e cuxa existencia considérase case
eterna, ou como pouco, como continuación da etapa visigótica, por suposto
negando-desprezando, entón, a existencia do reino suevo. É dicir, a historia
medieval de Galiza é contraditoria coa de Castela, e por iso debía ser
negada, suplantada, con todo o que ilo significou e significa aínda agora.
Desvendar todo isto, poñer isto claramente para todos nós, de maneira
científica, definitiva, inapelábel, é o que o autor nos ofrece neste libro -nos
dous Tomos-, a todas as galegas e galegos, sexan ou non nacionalistas,
primeiro, para que superen a ignorancia sobre a nosa historia, e segundo,
porque nos afecta en ordes fundamentais moito máis do que pensamos. Para
min isto, é a grande achega que Paco regálanos hoxe a todos, e que quedará,
moito logo de que el se vaia, aínda que agardo que dure todo canto el queira,
para ben dos galegos.
Non fai moito debatiamos aquí sobre ese invento -case único español-, sobre
unha cuestión marxinal, respecto do tema que tratamos, do que se desvenda
nesta obra: refírome ás balanzas fiscais amañadas ad hoc para que dean
como resultado cos galegos vivimos a conta de España negando que vivamos
a conta do noso propio traballo, como fan todos os pobos. Deste xeito, sob
unha aparencia «técnica», o que realmente estannos a vender de balde é que
o nacionalismo é unha estupidez e que hai que o facer desaparecer: pois
predicar contra dunha España que nos é vital para a nosa propia existencia
resulta unha operación absurda. Desvendar esta falacia é, foi, ben sinxelo e
mesmo resulta unha simpleza diante do desvendamento, das des-alienación,
sobre o que supón este proceso xa vello de negación da nosa historia, da nosa
nación, de aí a oportunidade desta obra.
Estou certo que cando a teñades lida, ao que vos invito con entusiasmo, polo
voso propio ben -como pasoume a min- e, por iso, hai que lle agradecer ao
autor, todo o inxente traballo de moitos anos de estudo, como podedes
comprobar sen máis que comezar o libro polo revés, lendo toda a
Bibliografía, sobre a que sustenta o necesario proceso crítico da mesma e de
todo o traballo de campo realizado tanto na Galiza, Portugal e na España,
para chegar a creación desta obra, insisto, doada de ler, científica, e que por
iso, debe formar parte necesariamente do noso coñecemento e de maneira
especial a xente nova que reciben sobre isto unha información, -desinformación mellor dito-, realmente calamitosa, para así normalizar a súa
autoestima como galegos. Sen dúbida ningunha, obra que quedará pois ao
servizo de todo o pobo galego, mal que lle pese a algúns lacaios endogámicos,
vividores na falsidade eterna que tan bos lucros lles procura.